Έρευνα | Ο ρόλος του ηγέτη και η συναισθηματική νοημοσύνη...

«Το συναίσθημα καθοδηγεί τη λογική και η λογική δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το συναίσθημα. Η ηγεσία σημαίνει πρώτα απ' όλα σχέση και ο ηγέτης που δεν αντιλαμβάνεται αυτή τη βασική αρχή, είναι αδύνατο να ηγηθεί. Η ανθρωπιά φέρνει την αφοσίωση».

Παραθέτω ένα απόσπασμα από μια παλιά αλλά άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη του κ. Βογιατζή στη Καθημερινή με τίτλο: "Η συναισθηματική νοημοσύνη ταιριάζει στους ηγέτες" - Συνέντευξη στη Μαιρη Λεμπεση

Ο ελληνικής καταγωγής ψυχολόγος, είναι καθηγητής Οργανωσιακής Συμπεριφοράς και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve και επισκέπτης καθηγητής στον τομέα της Διοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων στο Πανεπιστήμιο ESADE της Βαρκελώνης. Είναι πτυχιούχος του ΜΙΤ στην Αεροναυτική και την Αστροναυτική, καθώς επίσης και διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Harvard.

• Ευφυής αντίληψη συναισθημάτων

- Πώς ορίζετε τη συναισθηματική νοημοσύνη, συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τους σύγχρονους ηγέτες;

- Πρόκειται για την ευφυή αντίληψη των συναισθημάτων. Ο ηγέτης σήμερα καλείται κατ' αρχάς να αντιληφθεί και στη συνέχεια να διαχειριστεί και να αξιοποιήσει με τον κατάλληλο τρόπο τα δικά του συναισθήματα. Κατόπιν, πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των ανθρώπων με τους οποίους συνεργάζεται, των υφισταμένων του. Πρόκειται για την «κοινωνική νοημοσύνη», την ικανότητα του ατόμου δηλαδή να διαβάζει το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι γύρω του. Πρόκειται για ένα σπάνιο χάρισμα, όμως η ηγεσία είναι πάνω απ' όλα σχέση. Αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό από τον ηγέτη, τότε υπάρχει πρόβλημα στον οργανισμό.

• Τι φέρνει την αφοσίωση

- Πιστεύετε ότι η εποχή μας απαιτεί να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και πώς αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη;

- Οι σύγχρονοι ηγέτες πρέπει να αντιληφθούν ότι η συμπόνια και η ανθρωπιά φέρνουν την αφοσίωση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το συναίσθημα καθοδηγεί τη λογική. Πρώτα αισθανόμαστε και μετά πράττουμε. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα που εκπέμπουν οι άλλοι. Αν λοιπόν δώσουμε σημασία σε αυτά τα συναισθήματα που δεχόμαστε από το περιβάλλον μας, μπορούμε να συντονιστούμε μαζί τους ευκολότερα. Ο συντονισμός αυτός (resonance) φέρνει την καλύτερη συνεργασία...

Οι σχέσεις αυτές έχουν στον πυρήνα τους ένα κυκλικό σύστημα που ξεκινάει από την αυτογνωσία και τη διαχείριση των προσωπικών συναισθημάτων και καταλήγει στην αντίληψη των άλλων και το χτίσιμο σχέσεων μαζί τους στη βάση των συναισθημάτων που ανταλλάσσουμε. Ο συντονισμός του ηγέτη με τους υπολοίπους (leadership resonance) έχει στον πυρήνα του τρεις παραμέτρους:

• τη συμπόνια,
  
• την ελπίδα και
• το ενδιαφέρον (compassion, hope & minfulness).
  

Το αντίθετο αυτού, δηλαδή η έλλειψη συντονισμού (desonance), αποτελεί την αιτία των περισσότερων προβλημάτων στις εργασιακές σχέσεις. Βασικό εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια είναι ο διάλογος γιατί βοηθάει στο να εκδηλωθεί η ελπίδα και η συμπόνια.

Όσο περισσότερο αισθάνεται κάποιος άγχος στο περιβάλλον εργασίας, τόσο περισσότερο πρέπει να ακούει τα συναισθήματά του και να θυμάται τον πρωταρχικό λόγο για τον οποίο ήλθε στη ζωή - να γίνει ευτυχισμένος.

• Η στρατηγική του μέλλοντος

- Πώς προετοιμάζεται ένας ηγέτης να παίξει αυτό τον ρόλο;

- Δυστυχώς, τα πανεπιστήμια δεν προετοιμάζουν ένα άτομο για αυτό τον ρόλο. Η συναισθηματική νοημοσύνη όμως θα πρέπει να ενσωματωθεί στο πρόγραμμα των τμημάτων που προετοιμάζουν τους μελλοντικούς ηγέτες των επιχειρήσεων. Ήδη, κάποια business schools το κάνουν και απ' όσο γνωρίζω γίνεται μια παρόμοια προσπάθεια και στην Ελλάδα. Εξάλλου, η εκπαίδευση αποτελεί το όχημα για να προετοιμαστεί κανείς για το μέλλον.

Πώς αντιμετωπίζεται η πρόκληση της παγκοσμιοποίησης; Ενημερώνεσαι διαρκώς για τις εξελίξεις, εμπλουτίζεις τις γνώσεις σου και αποκτάς τις νέες ικανότητες που χρειάζεσαι, κάνεις προβλέψεις και προσαρμόζεσαι στα νέα δεδομένα. Αυτή είναι η στρατηγική του μέλλοντος και όποιος δεν το βλέπει, θα είναι χαμένος...

Στους μεγάλους οργανισμούς συνήθως οι μάνατζερ είναι εκείνοι που αναπτύσσουν συναισθηματική νοημοσύνη γιατί για τους ηγέτες είναι εξαιρετικά δύσκολο να καλλιεργήσουν την κουλτούρα της εταιρείας σε διεθνές επίπεδο. Αντιθέτως, για τους μάνατζερ είναι ευκολότερο να αναπτύξουν τέτοιου είδους σχέσεις, γιατί τα στελέχη συσπειρώνονται γύρω τους, δημιουργώντας ομάδες στα πρότυπα της οικογένειας.

- Ποια είναι η συμβουλή σας προς τους σύγχρονους ηγέτες;

- Θα πρέπει να θυμούνται ότι το ζήτημα της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας δεν αφορά μόνο το τι πρέπει να κάνει κανείς για να βελτιωθεί.

Πρέπει να ανατρέξει στο παρελθόν του και να αναλογιστεί ποιος είναι ο σκοπός της ζωής του, τι θέλει να πετύχει, τι είναι σημαντικό για αυτόν. Ποια είναι η αιτία πίσω από τις πράξεις μας και ποιος ο τελικός σκοπός; Ο σκοπός για τον οποίο ήρθαμε στη ζωή είναι να βιώσουμε την ευτυχία προσωπικά και επαγγελματικά. Ας μην το ξεχνάμε και ας προσαρμόσουμε τις πράξεις μας προς αυτή την κατεύθυνση. Εξάλλου, η ελπίδα και η συμπόνια είναι ό,τι απομένει στις δύσκολες στιγμές.

Ακόμη, διαβάστε για τις "Διαφορές ανάμεσα στον Ηγέτη και το Μάνατζερ". Επιγραμματικά, επισημαίνεται πως:

«Ηγέτης είναι εκείνο το άτομο που ασκεί επιρροή πάνω σε άλλους ανθρώπους, κερδίζει την εμπιστοσύνη τους και τους κάνει να τον ακολουθούν εθελοντικά και πρόθυμα».

Ακόμη, παραθέτω τα λόγια του Ρόμπερτ Τέρρι (Robert Terry) ο οποίος ήταν για χρόνια ο διευθυντής του Reflective Leadership Center και καθηγητής στο Ινστιτούτο Δημοσίων Υποθέσεων Χιούμπερτ Χ. Χάμφρεϊ, του πανεπιστημίου της Μινεσότα, ένα από τα πέντε υψηλού επιπέδου ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στις ΗΠΑ.

Ο ίδιος σε μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στον κ. Νικολαΐδη με τίτλο "Ηγεσία: Τι είναι; Χάρισμα ή τέχνη που αναπτύσσεται;" αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Φοβούμαι ότι για πολλούς, οι ηγέτες θεωρούνται άτομα με μαγικές ικανότητες οι οποίοι λύουν όλα τα προβλήματα. Αυτό είναι επικίνδυνο. Η άσκηση ηγεσίας δεν έχει να κάνει τίποτα με τη μαγεία. Απλώς αυτή είναι η εξουσιοδότηση από τους ανθρώπους για την ενασχόληση με τον κόσμο τους. Είναι η σχέση των πάνω και των κάτω, για να εξασφαλίζει ότι, αντιλαμβανόμεθα ο ένας τον άλλο και ότι ενεργούμε από κοινού. Το να ηγείσαι είναι λιγότερο διαταγές αφ’ υψηλού στους άλλους και περισσότερο υπηρεσία με και για τους άλλους» [διάκριση μεταξύ ηγούμαι (Leadership) και διευθύνω (Management)]

και τέλος παραθέτω μια ακόμη ενδιαφέρουσα συνέντευξη του κ. Μπουραντά με τίτλο "Τα Ηγετικά Στελέχη «γίνονται ή γεννιούνται;"

«Αν γεννηθήκατε Ηγέτης δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα διότι θα γίνετε. Αν δεν γεννηθήκατε, επίσης δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα διότι δεν πρόκειται να γίνετε»

O Καθηγητής Μάνατζμεντ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Executive MBA, Δημήτρης Μπουραντάς εξηγεί πως οι έννοιες «Ηγεσία» και «Ηγέτης» έχουν υποκαταστήσει τις έννοιες «Μάνατζμεντ» και «Μάνατζερ» και τονίζει ότι η ανταγωνιστικότητα του 21ου αιώνα απαιτεί «Leaders, not MBAs».

Επιγραμματικά, παραθέτω δυο μικρά αποσπάσματα της συνέντευξης του:

Στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμη στον 19ο αιώνα όσον αφορά τις Επενδύσεις. Θεωρούμε Επενδύσεις μόνο αυτές που αφορούν τα υλικά - χειροπιαστά (tangibles κτίρια, μηχανήματα, συστήματα) και όχι αυτές που αφορούν τα άυλα (intangibles - Ηγεσία, Διοίκηση, Κουλτούρα, άνθρωποι). Σήμερα όμως αυτοί που πάνε μπροστά είναι αυτοί που επενδύουν στα δεύτερα, διότι τα πρώτα όλοι λίγο ή πολύ τα διαθέτουν ή είναι εύκολα να τα αποκτήσουν.

Σε λίγο δεν θα μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί έναντι της Ευρώπης, των ΗΠΑ και κυρίως της Κίνας και των άλλων Ασιατικών Χωρών, σχεδόν σε κανέναν Κλάδο. Η Εκπαίδευση είναι από τους λίγους Κλάδους όπου μπορούμε να γίνουμε Ανταγωνιστικοί.

Να επισημάνω στο σημείο αυτό πως ο κ. Μπουραντάς διδάσκει στο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στο οποίο όπως ο ίδιος επισημαίνει στα τέσσερα χρόνια λειτουργίας έχουν οκτώ διδακτορικούς αποφοίτους από τους οποίους οι τρεις ήδη διδάσκουν σε πολύ καλά Πανεπιστήμια της Ευρώπης.

Άλλωστε όπως επισημαίνει ο ίδιος:

Αν υπάρχει πολιτική και θεσμικό πλαίσιο πιστεύω πράγματι ότι η Ανώτατη Εκπαίδευση μπορεί να γίνει ο πιο εξαγωγικός κλάδος μετά το Τουρισμό και τη Ναυτιλία.

Ακόμη, αξίζει να διαβάσετε ορισμένα "Σοφά μηνύματα ηγεσίας" από έναν Γκουρού του Μάρκετινγκ, τον Χένρι Μίντσμπεργκ, φημισμένο Αμερικανό καθηγητή που θεωρείται ένας από τους γκουρού της επιστήμης του μάνατζμεντ ο οποίος μεταξύ άλλων επισημαίνει πως:

«Η βασική Αξία της Επιχείρησης είναι οι Άνθρωποι και Όχι οι Μετοχές».